معماری قنات

تاریخچه معماری قنات

قدمت قنات ها به هزاره سوم پیش از میلاد و آغاز پیدایش صنایع و علوم ابتدایی بر می گردد. قنات ها یکی از ابداعات مهم بشر در پیشبرد کشاورزی و تامین آب مناطق کم آب هستند. معماری قنات ها عبارت است از دانش و اطلاعات درباره سنجش فراز و نشیب زمین و حل مشکل شیب دادن قنات ها و ساير محاسبات مربوط به آن. در بیشتر شهرهای کویری ایران شکل گیری عناصر زندگي و حیات را به سبب معماری و طراحي قنات ها می دانند. شهرهاي میبد و نائین از جمله شهرهای کویری ایران هستند که در آنها قنات ها در شبکه آبياري زمین های زراعی نقش اساسی داشته اند.

معماری قنات شماره 6
معماری قنات شماره 7

ویژگی های معماری قنات در ایران

از جمله ویژگی های معماری قنات در ایران عبارت است از تراکم و پراکندگی قنات ها در مناطق کم آب که در الگوی شکل گيري شهر و مساکن نقش مهمی داشته است و به عنوان مثال موجب شکل گیری کوچه های دراز یا مستقیم و کوتاه و پرپیچ و خم مي شده و همچنین عرض کوچه باغ ها بایستی مساوی با عرض شبکه های آبیاری و اندازه شبکه زمین های زراعی باشد که به دبی قنات مربوط می شود. هر چه شبکه آبیاری کم عرض تر باشد کوچه ها تنگ تر و باریک تر است. دبی قنات در شبکه های آبرسانی و به همان نسبت میزان آبدهی قنات در عرض شبکه های آبیاری دخیل است که در نوع تقسیم بندی زمین های زراعی نیز دخالت دارد.

معماری قنات شگفت انگیز هندوستان

در منظر و چشم انداز وسیع معماری هندوستان، معابد، ‌مساجد، قصرها و بقایای ساختمان های زیرزمینی تاریخی که استپ ولز گفته می شوند قابل توجه هستند. «استپ ولزها» از جمله معماری قنات شگفت انگیز هندوستان هستند که زیرساخت های زیرزمیني برای دسترسی ساکنان محلات قدیمی به آب هستند. با گذشت زمان ساخت و ساز «استپ ولزها» از تزئینات و تجهیزات بیشتری برخوردار شدند که عبارت است از ابتدایی ترین حفره های تراشیده شده در صخره ها تا معابد هندی آراسته شده با ستون های تزئینی. سازه و معماری قنات شگفت انگیز هندوستان همانند اثر انگشت ویژگی هاي منحصر به فرد و متنوعی دارد و متعلق به قشرهای مردم جامعه برای رفع نیاز به سامانه های آبیاری است. پس از قرن ها نادیده گرفتن قنات ها در هندوستان برخی از آن ها در وضعیت و شرایط نامساعدی هستند و برخی دیگر توسط دولت به عنوان اثر تاریخی محافظت شده اند.

تحقیق در موارد استفاده معماری قنات

از موارد استفاده معماری قنات بايد به دو نوع کاربری قنات اشاره شود که عبارت است از قنات های شهری و قنات های زراعی. قنات های شهری در محدوده شهری شاخه شاخه شده و هر خانه دسترسی مستقل به آن دارد. قنات شهری از استخری به نام سراب سرچشمه می گیرد که این سراب وظیفه تنظیم و تقسیم آب به بخش های مختلف را به عهده دارد. معماری قنات زراعی بر اساس آگاهی کشاورزان از وجود جریانات آب های زیرزمینی و با بهره گيري از همین خرد و دانش شکل گرفته است. به طور مثال هر چه میزان آبدهی قنات کم تر بود برای سهولت آبیاری، زمین را به قطعات کوچک تری تقسیم مي کردند.

معماری قنات شماره 1
معماری قنات شماره 2
معماری قنات شماره 3
معماری قنات شماره 4
معماری قنات شماره 5